Οι 50 αποχρώσεις του ψέματος

Αφού οι γιορτινές μέρες έχουν πια περάσει, τα λαμπιόνια έχουν σβήσει και τη χρυσόσκονη την πήρε ο αέρας. Επιστρέφοντας στην 'πεζή' πραγματικότητα ας συλλογιστούμε πάνω στις 50 αποχρώσεις του ψέματος. 

Το ψέμα σαν έννοια βρίσκεται σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητά μας, είτε στη λεκτική είτε στην οπτική του εκδοχή, και φαίνεται να κερδίζει μεγάλο έδαφος σε μια κοινωνία που μοιάζει να αναπνέει μέσα από αυτό.

Ψάχνοντας στο διαδίκτυο βρέθηκα μπροστά στην εξής ερμηνεία της λέξης 'ψέμα' η οποία μου φάνηκε ενδιαφέρουσα: ''Το ψέμα παράγεται από το ρήμα ψεύδω < αρχικά δήλωνε το φύσημα του ανέμου, τον ήχο δίχως Λόγο, που φτάνει στα αυτιά μας ως φασαρία, δίχως νόημα με αποτέλεσμα να καταλήξει με τη σημερινή σημασία του ''εξαπατώ''. Το ρήμα ψεύδω, αρχικά, προσδιόριζε κάθε μορφή απάτης, όπως ψέμα, παραβίαση όρκου, λόγου κ.λπ.'' (www.24grammata.com - γράφει ο Σωτήρης Αθηναίος).

Τα ψέματα χαρακτηρίζονται από τους ανθρώπους ως ασήμαντα, αθώα, μικρά, ελαφριά, ανούσια, ως ψέματα που βολεύουν, που εξυπηρετούν, που δεν πληγώνουν, που ωραιοποιούν, που ανακουφίζουν, που δίνουν παράταση. Επίσης, τα χαρακτηρίζουν ως μεγάλα, απροκάλυπτα, ασύστολλα, βαριά, που πληγώνουν, που πονούν, που εξοργίζουν, που αδικούν, που υποτιμούν, που καταστρέφουν. Οι παραπάνω ιδιότητες, χαρακτηριστικά ή επιθετικοί προσδιορισμοί ας το πούμε, του ψέματος, είναι μερικές μόνο από τις αποχρώσεις του.

Το ψέμα είναι φάσμα και όπως κάθε φάσμα έχει πολλές μορφές. Ωστόσο, στον πυρήνα του παραμένει ψέμα με κύριο και απώτερο σκοπό του όταν ειπώνεται ή παρουσιάζεται να έχει την κάλυψη, απόκρυψη ή διαστρέβλωση της αλήθειας. Τα κίνητρα τώρα που οδηγούν κάποιο άτομο στο να πει, να παραθέσει ή να παρουσιάσει ένα ψέμα ποικίλουν όπως και οι συνθήκες κάτω από τις οποίες συμβαίνει σαν κατάσταση.

Όλοι γινόμαστε αποδέκτες μα και πομποί ψέματος μέσα στην καθημερινότητά μας και βαφτίζουμε τα ψέματα που ακούμε ή λέμε με όποια απόχρωση μας βολεύει κάθε φορά. Προσδίδοντάς τους την αντίστοιχη ελαφρότητα ή βαρύτητα κατά το δοκούν. Καταλήγω νομίζω στο προσωπικό συμπέρασμα πως το ψέμα παίρνει υποκειμενική χροιά ως προς το ποια απόχρωση θα πάρει. Μπορεί ο πομπός να το θεωρήσει 'ελαφρύ' αλλά ο αποδέκτης 'βαρύ'. Όπως και να έχει είναι ψέμα. Είτε πονάει περισσότερο είτε λιγότερο τον αποδέκτη. Ενώ, αντίστοιχα, ο πομπός τείνει συνήθως να το ελαφροποιεί για να ανακουφίσει τις τύψεις του ή για να αμυνθεί όταν αυτό αποκαλυφθεί. Καθώς στη ζωή συνήθως όλα τα ψέματα αποκαλύπτονται αργά ή γρήγορα. Τόσο τετριμμένη φράση μα και τόσο αληθινή τελικά.

Η αλήθεια από την άλλη είναι μια έννοια μοναδική και χωρίς αποχρώσεις, πεντακάθαρη κι αφιλτράριστη, χωρίς περίτεχνα περιτυλίγματα. Γυμνή και ωμή. Δεν έχει ανάγκη ούτε από σενάρια, ούτε από επαναλήψεις και παραλείψεις ή αποκρύψεις. Αυτό που απαιτεί από αυτόν που θα τη διατυπώσει είναι λίγα κότσια παραπάνω, όταν είναι λιγάκι πιο δύσκολη απ' ότι μπορεί να αντέξει τόσο ο ίδιος όσο και ο αποδέκτης. Λένε πως η αλήθεια είναι ο δρόμος προς την ελευθερία, έστω κι αν αυτός ο δρόμος αποδεικνύεται πιο κακοτράχαλος από εκείνον του ψέματος.

Το να συναναστρεφόμαστε και να αλληλεπιδρούμε αληθινά πιθανόν να είναι μια ακόμη από τις μεγάλες προκλήσεις της εποχής μας.

 Σοφία Τ.